Urządzając swoje akwarium możemy nie zwracać większej uwagi na to co i w jaki sposób wkładamy do zbiornika lub możemy wejść od razu na wyższy poziom i stworzyć wyjątkowy, elegancki i harmonijny wystrój – takie małe dzieło sztuki. W tym celu należy zapoznać się z zasadami komponowania i projektowania aquascaping-u.
Aquascaping odnosi się do aranżowania i dekorowania akwarium w taki sposób, aby jak najbardziej odzwierciedlało wycinek środowiska naturalnego (akwarium biotopowe, akwarium gatunkowe, akwarium towarzyskie) lub było zgodne z jednym z przyjętych stylów w akwarystyce (akwarium holenderskie, akwarium naturalne). Jest to swego rodzaju sztuka, która kieruje się swoimi zasadami i regułami. Oczywiście reguły te stanowią jedynie wytyczne, pewien drogowskaz w aranżowaniu zbiornika. Początkujący akwarysta tworzący pierwsze swoje dzieło z reguły sztywno się trzyma tych zasad. Z czasem, nabierając doświadczenia, zaczyna nieznacznie je łamać, dając upust swojej wyobraźni oraz zdolnościom artystycznym.
Aquascaping obejmuje w swojej definicji motywy martwych elementów dekoracyjnych (hardscaping) oraz/lub żywych elementów dekoracyjnych (rośliny).
Pojęcie hardscape odnosi się do architektury krajobrazu i definiuje się jako wbudowanie w struktury środowiskowe twardych/martwych elementów krajobrazowych takich jak: tereny utwardzone, drogi, parkingi, mury itp., w przeciwieństwie do elementów softscape, czyli żywych, ogrodniczych elementów (rośliny).
Hardscape jest podstawą, fundamentem dla każdej aranżacji. Obrazowo można go porównać do szkieletu człowieka, wokół którego opinają się nasze mięśnie. Kiedy właściwie stworzymy nasz punkt oparcia, reszta aranżacji – umieszczenie roślin – nie będzie stanowiło większego problemu i całość będzie tworzyła jeden zwarty i harmonijny organizm.
To właśnie elementy hardscaping-u tworzą strukturę i nastrój naszego akwarium, dzięki nim możemy wręcz idealnie odtworzyć środowisko naturalne. Ale to nie tylko samo tworzywo, to także szereg zasad kompozycyjnych, które pozwolą nam na odpowiednie rozmieszczenie tego tworzywa.
Naturalnymi elementami/materiałami hardscaping-u są:
Oczywiście istnieje wiele sztucznych elementów dekoracyjnych, które można wykorzystać, jednak prawdziwy aquascaper unika takiego rozwiązania jak ognia.
Zastosowane materiały powinny spełniać pewne kryteria:
Kiedy już wiemy co wchodzi w skład materiałów hardscape, teraz zapoznajmy się z podstawowymi regułami kompozycyjnymi, którymi powinniśmy się kierować podczas urządzania naszego akwarium.
Przy aranżacji hardscape wykorzystujemy regułę trójpodziału, która daje wskazówki, w jaki sposób umieścić elementy w projekcie tak, aby przykuwały wzrok widza.
Zgodnie z zasadą płaszczyznę dzielimy na 9 równych części, które wyznaczą nam 2 poziome i 2 pionowe linie oddalone od siebie w równych odstępach. Istotnymi częściami układu będą cztery punkty powstałe w wyniku skrzyżowania się tych linii. Umieszczając najważniejsze elementy kompozycji właśnie w tych punktach osiągamy harmonijny kierunek, naturalny wygląd oraz pewną energię a nawet napięcie całego układu i przede wszystkim przyciągniemy uwagę widza.
Tak naprawdę, z wyznaczonych czterech punktów, wybieramy ten jedyny, który będzie najważniejszy, będzie swoistą kotwicą zarówno przyciągającą wzrok widza w pierwszej kolejności, jak i utrzymującej na sobie ciężar całej konstrukcji. Ten najważniejszy punkt nazywany jest punktem kontaktowym lub po prostu kotwicą.
Korzystając z zasady trójpodziału ustalamy miejsce umieszczenia kotwicy oraz pozostałych, drugorzędnych punktów budzących ciekawość widza. Drugorzędne punkty/elementy kompozycyjne są mniej istotne od tego głównego, ale nadal mają duży wpływ na cały układ. Stanowią taką kropkę nad „i”.
W aranżacji akwarium najczęściej wykorzystuje się umieszczenie ważnych elementów hardscape w dwóch punktach leżących po skosie w stosunku do siebie. Tylny stanowi naszą kotwicę i to właśnie tam ustawiamy najwyższy i największy element. Ten bliżej frontu stanowi punkt drugorzędny. W dużych i bardzo dużych akwariach możemy pokusić się o wprowadzanie dodatkowych punktów, jeżeli tylko całość utrzymamy w harmonijnym stylu.
Zasadę trójpodziału stosujemy na każdym poziomie akwarium, nie tylko podczas urządzania jego dna. W ten sposób zaaranżujemy całą dostępną przestrzeń zbiornika poprzez wzajemne dopasowanie różnych wysokości elementów.
Stosując regułę trójpodziału powinniśmy pamiętać o przestrzeni dla ryb do swobodnego pływania. Najczęściej „zawodowi” aquascaperzy wykorzystują 1/3 lub 2/3 akwarium na dekoracje, pozostawiając pozostałą przestrzeń pustą. Oczywiście nie ograniczają się z tego powodu i można odnaleźć w internecie całą gamę układów łamiących tę normę. Wiadomo, że istnieje prawie nieskończona liczba kombinacji w sposobie aranżacji i tylko nasza wyobraźnia może nas ograniczać.
Fotograficznie rzecz ujmując tworzenie perspektywy to nic innego, jak tworzenie głębi obrazu i wbrew pozorom nie jest to łatwe zadanie. Jednak nie ma nic gorszego dla aquascapingu, jak umieszczenie wszystkich elementów hardscape w jednej, prostej linii. Taka kompozycja spłaszcza obraz do dwóch wymiarów, co dla widza wygląda nienaturalnie i przede wszystkim nudno.
Podczas tworzenia perspektywy również stosujemy zasadę trójpodziału, jednak teraz zbiornik rozpatrujemy w pionie a nie w poziomie. W tym celu dzielimy przestrzeń na kilka pionowych płaszczyzn oddalonych od siebie o pewną odległość.
Umieszczając nasze elementy w punktach skupienia musimy mieć pewność, że przechodzą one przez kilka wyznaczonych pionowych płaszczyzn, a nie ograniczają się tylko do jednej. W ten sposób niektóre elementy łączą tę samą płaszczyznę lub nawet punkty skupienia ale kluczem będzie tworzenie punktów perspektywy zaczynając od przodu. W tych pierwszych płaszczyznach elementy hardscape powinny być niższe i kierując się ku tylnej ścianie zwiększamy stopniowo ich rozmiar (wysokość).
Dobrym chwytem wydaje się także umieścić większą liczbę mniejszych elementów z przodu, aby zmniejszać tę ilość na rzecz ich rozmiaru (zarówno w pionie jak i w poziomie) im bardziej zbliżamy się ku tyłowi.
Na perspektywę wpływają także kolory zastosowanych elementów (jaśniejsze umieszczamy z przodu, ciemniejsze z tyłu;), jak i nierównomierne rozmieszczenie podłoża (np. usypanie grubszej jego warstwy w tylnej części zbiornika w stosunku do jego frontu).
Żeby uczynić nasz układ bardziej dynamiczny, dziki, wprowadzający pierwiastek napięcia stosujemy kompozycję ukośną. W tym celu można wykorzystać jeden lub kilka z poniższych typów ukośnego podziału płaszczyzny:
W tym przypadku wyznaczamy przekątne naszej powierzchni.
W tym przypadku rysujemy trójkąt równoramienny o podstawie dłuższego boku naszej płaszczyzny. Ramiona trójkąta powinny znajdować się pod kątem 40º lub mniejszym.
W tym przypadku wyznaczamy przekątną naszej płaszczyzny i prowadzimy do niej, wychodzące z pozostałych wierzchołków, dwie linie pod kątem prostym.
W tych przypadkach nie tyle skupiamy się na punktach przecięcia, co na liniach wzdłuż których ustawiamy skośnie element/elementy hardscape.
Kotwica ma za zadania zwrócić uwagę widza, dlatego musi wyróżniać się w jakiś sposób. Jest to rodzaj punktu ogniskowego. Nieposiadanie żadnej kotwicy działa w taki sam sposób, jak posiadanie ich zbyt wiele – oczy widza wędrują po całym układzie wywołując w nim niepożądane wrażenia. Jeżeli w naszym układzie zamierzamy obstawić więcej niż jeden punkt skupienia, to tylko jeden z nich musi dominować w całej kompozycji. Tylko jeden jest najwyższy i największy. Pozostałe punkty skupienia powinny być zależne od naszej głównej kotwicy i w żadnym wypadku nie powinny dominować z nią na równi w rozmiarze/objętości/grubości – powinny być podrzędne. Przy aranżacji punktów podrzędnych tworzymy grupy elementów, które swój rozmiar zwiększają w poziomie a nie w pionie. Wówczas będą wciąż istotne, ale nie odwrócą uwagi widza od naszego punktu ogniskowego. Decydując się na punkty podrzędne zawsze bierzemy pod uwagę cały układ kompozycji. Punkt ogniskowy decyduje o tym, jakie i ile materiałów hardscape umieścimy w zbiorniku.
Pamiętamy, że inny rodzaj akwarium (akwarium biotopowe, naturalne, holenderskie itp.) to różne elementy dekoracyjne i w zależności od tego, na co się zdecydowaliśmy, takich elementów hardscape szukamy.
Wybierając materiały dekoracyjne do naszej aranżacji mamy na uwadze, że ich nadrzędnym zadaniem jest odwzorowanie środowiska naturalnego. Dlatego materiały te powinny być wykonane „rękami natury”, a nie człowieka. Co do wyboru elementów jest to kwestia indywidualna, jednak są pewne cechy tych materiałów, na które powinniśmy zwrócić szczególną uwagę, jeżeli chcemy mieć wpływ na emocje widza:
Aranżując akwarium powinniśmy mieć na uwadze, aby wybierać tylko jeden rodzaj/gatunek materiałów hardscape. Jeżeli decydujemy się na otoczaki, to niech będą to tylko kamienie tego rodzaju i jednego koloru, ale różnego kształtu i wielkości. To samo tyczy się skał a także drewna. Warto tutaj zaznaczyć, że bardzo dobrze wyglądają połączenia drewna oraz skał w jednym układzie.
Przy wyborze kamieni/skał kierujemy się przede wszystkim ich kształtem, warstwowością, teksturą. Przy wyborze drewna zwracamy uwagę na jego poskręcane części, występowanie sęków lub otworów. Pamiętamy także o ogólnym przeznaczeniu wybieranego materiału: czy chcemy zamaskować elementy sprzętu akwarystycznego, zbudować groty i jaskinie dla ryb, czy może użyć jako element tła strukturalnego.
Co do kwestii technicznych, wybierając materiał musimy uwzględnić wytrzymałość naszego akwarium, aby nie zostało uszkodzone przez nadmierny ciężar.
Kiedy wybór elementów mamy za sobą, czas na ustawienie naszej aranżacji.
Najlepiej jest to zrobić „na sucho”, poza akwarium. W tym celu najlepiej jest wyciąć dwa prostokąty: pierwszy o wymiarach dna naszego zbiornika, drugi o wymiarach ściany przedniej/tylnej. W ten sposób znacznie ułatwimy sobie pracę, gdyż na tych arkuszach możemy nanieść wszystkie niezbędne linie podziału (zasada trójpodziału, kompozycja ukośna) oraz zaznaczyć punkty skupienia.
Teraz zgromadzony materiał dekoracyjny rozdzielamy – kamienie osobno, drewno osobno.
Dodatkowo kamienie/skały dobrze jest posegregować wg ich wysokości/rozmiaru na trzy odrębne stosy: o najmniejszym rozmiarze, średnim oraz te największe/najwyższe. Z ostatniej grupy wybieramy najwyższy i największy element, który będzie naszą kotwicą. Należy się upewnić, że element ten jest wystarczająco szeroki w obwodzie i wystarczająco wysoki biorąc pod uwagę całą wysokość akwarium (pomocny w tym celu będzie wycięty arkusz tylnej ściany). Jeżeli wybrany element nie jest wystarczająco wysoki możemy spróbować zdobyć wyższy lub możemy połączyć dwa elementy ze sobą za pomocą np. silikonu akwarystycznego lub innego kleju przeznaczonego do celów akwarystycznych (bezpiecznego dla ryb i roślin).
Na makiecie dna ustawiamy kotwicę w jednym z dwóch tylnych punktów skupienia. Pozostałe punkty ustawiamy zgodnie z opisanymi zasadami zwracając uwagę przede wszystkim na przebieg warstw naszych elementów. Naturalny i stabilny wygląd da nam ustawienie tych warstw w poziomie lub jak najbliżej tego położenia. Z kolei umieszczenie warstw pod kątem nada im dodatkowej dynamiki, „pazura” i jest także dozwolone, jednak pamiętamy aby wybrany kąt nachylenia był taki sam dla wszystkich elementów (kierunek może być inny). Najlepiej wygląda ustawienie elementów pod kątem 40º lub mniejszym
W przypadku drewna musimy się zastanowić jaką funkcję będzie pełniło – czy odwzorowuje korzenie drzew, ich pnie, gałęzie, a może powalony konar. Tutaj skupiamy się na harmonijnym połączeniu linii i kształtów.
Po ustawieniu wszystkich wybranych punktów kontaktowych (kotwicy i punktów podrzędnych) wykorzystujemy materiał o średnim/najmniejszym rozmiarze do ich dopełnienia. Unikamy jednak symetrycznego rozmieszczania, zbytniego uporządkowania czy wypełnienia każdego fragmentu przestrzeni. Wolne miejsca tworzą głębię, stanowią kontrast czy wreszcie podkreślają nasz główny element (kotwicę).
Po rozmieszczeniu wszystkich elementów dekoracyjnych ponownie kontrolujemy przestrzeń w pionie. Dobrze jest w tym momencie sfotografować naszą kompozycję lub stworzyć jej schemat.
Gotowy układ przenosimy do akwarium – element po elemencie. Pamiętamy aby pod każdy duży i ciężki element podłożyć odpowiednio przycięty styropian lub specjalną kratkę rastrową (stosowaną w akwarystyce morskiej) w celu równomiernego rozłożenia ciężaru i zabezpieczenia dna.
Podłoże powinniśmy dodawać zawsze na końcu – dzięki temu nasze elementy dekoracyjne będą zawsze stabilnie ustawione na dnie i w razie posiadania ryb lubiących przekopywać podłoże nasza aranżacja nie ucierpi na tym.
Na koniec dobrze jest przypadkowo rozrzucić na podłożu kilka małych kamieni, co dodatkowo podkreśli naturalny wygląd kompozycji.
Delikatnie wypełniamy akwarium wodą. Jeżeli planujemy posadzić rośliny teraz jest odpowiedni moment, aby to zrobić. W tym celu akwarium wypełniamy tylko częściowo i sadzimy rośliny.
Włączamy oświetlenie i filtr. Czekamy, aż akwarium dojrzeje – zamknie się cykl azotowy. Teraz możemy wpuszczać ryby i cieszyć się pięknym akwarium.
Więcej o aranżacji:
Na koniec warto wspomnieć, że elementy dekoracyjne, poza wrażeniami estetycznymi/artystycznymi, spełniają także wiele dodatkowych funkcji, pożytecznych z punktu widzenia mieszkańców zbiornika:
