Prawidłowa uprawa roślin wodnych zaczyna się już podczas ich transportu ze sklepu zoologicznego. Zakupiona roślina powinna znajdować się w opakowaniu zapewniającym oprócz wody także odpowiednią wilgotność, powinno również zabezpieczać ją przed potencjalnym uszkodzeniem. Zimą konieczna jest dodatkowa osłona przed chłodem, np. lodówka turystyczna.
Przed przystąpieniem do sadzenia powinniśmy się zapoznać z wymaganiami danej odmiany: wymaganiami świetlnymi oraz cieplnymi, rozmiarami, na jakie może się rozrosnąć (ze szczególnym uwzględnieniem wysokości), czy wolą rosnąć pojedynczo, czy w grupach i gdzie najkorzystniej będą wyglądały (tył, środek czy może przód zbiornika).
Warto także uprzednio zaplanować aranżację zbiornika uwzględniając pokrój, barwę oraz teksturę poszczególnych roślin - jasnozielone rośliny dobrze wyglądają w otoczeniu ciemnozielonych lub czerwonych, te z okrągłymi liśćmi powinny znajdować się obok roślin pierzastych, itp.
Wiadome jest, że podstawowych informacji do prawidłowego hodowania roślin wodnych w akwarium dostarczają nam ich wymagania. Dlatego powinniśmy wiedzieć, na jakim kontynencie występują, w jakiej strefie klimatycznej, w jakich wodach i do jakiej grupy należą (wodnych, błotnych, pływających). Obszar występowania jest wskazówką do długości dnia świetlnego, jakiego wymaga. Przyjęto uważać, że wynosi on 12 godzin dla roślin z równika i wydłuża się wraz ze wzrostem szerokości geograficznej. Strefa klimatyczna jest wskazówką do zastosowania odpowiedniej temperatury. Pamiętamy również, żeby nasze rośliny nie wystawały ponad zwierciadło wody (tracą wówczas podwodne liście) oraz o systematycznym usuwaniu obumarłych ich części.
W warunkach sztucznych rośliny niezwykle rzadko kwitną (rozmnażanie generatywne), dlatego rozmnażamy je wegetatywnie (bezpłciowo). Polega ono na tworzeniu nowego organizmu roślinnego (potomnego) z części organizmu rodzicielskiego (macierzystego). Możemy tego dokonać na różne sposoby: przez podział kłącza, za pomocą rozłogów, przez wyrastające rozmnóżki, bulwy, odrosty, przez przytwierdzone do podłoża pędy kwiatowe, sadzonkowanie (odcinanie łodyg), itp. Rośliny adoptują się w ten sposób dzięki swoim zdolnościom do regeneracji.
Piękne i zdrowe rośliny w akwarium wymagają odpowiedniej pielęgnacji, która jest zależna od następujących parametrów:
W przypadku roślin światło niezbędne jest do procesów fotosyntezy - asymilacji (przemiany) pobranych z otoczenia dwutlenku węgla i wody na tlen i węglowodany, które są niezbędne roślinom do wzrostu ich komórek. Światło stanowi źródło energii dla tych procesów - dlatego fotosynteza odbywa się tylko w ciągu dnia, albo gdy oświetlenie jest załączone. Podczas nocy rośliny wykorzystują do oddychania część wytworzonego przez siebie tlenu (wydalają wówczas dwutlenek węgla), jednak przy zachowanej równowadze rośliny-zwierzęta bilans wypada zawsze dodatnio po stronie wytworzonego tlenu i pobranego dwutlenku węgla.
Jeśli chodzi o hodowlę roślin, to nie jest tajemnicą, że najlepsze do prawidłowej fotosyntezy są fale o długości 400-450nm oraz 650-700nm, natomiast mało przydatne są fale o długości około 550nm. Wykres po prawej prezentuje zależność procesu fotosyntezy od długości fali świetlnej.
Ilość takiego światła przy zastosowaniu świetlówek liniowych powinna wynosić w okolicach 0,5W/litr, jednak nadmiar światła jest mniej szkodliwy dla roślin niż jego niedomiar (chodzi o jego natężenie, a nie czas oświetlania).
Optymalny czas oświetlania dla roślin zamyka się w przedziale 10-12 godzin/doba, przy czym niezbędne minimum to 8 godzin/doba. Pamiętać należy o unikaniu tzw. szoku oświetleniowego w przypadku ryb, czyli nagłego przejścia z ciemności w jaskrawe światło.
Warto ponadto zapoznać się z artykułem na temat: oświetlenia akwarium. Znajdziecie tam informacje o parametrach oświetlenia, typach świetlówek, rodzajach oświetlenia stosowanego w akwarystyce. Godny uwagi będzie także artykuł o modelach świetlówek występujących na rynku. Znajdziecie tam większość popularnych modeli, ich długości, typy (T5, T8 oraz T5 o długości T8) oraz widma, które pomogą w dokonaniu wyboru odpowiedniej dla Was świetlówki.
Dla wszystkich roślin tropikalnych optymalna temperatura wody wynosi 20-26ºC. Zbyt niska temperatura wody skutkuje wolnym wzrostem roślin, ich karłowaceniem i ogólną złą kondycją. Zbyt wysoka temperatura wody powoduje ich znacząco szybsze starzenie się. Aby nasze rośliny znajdowały się we właściwej temperaturze, najlepiej jest stosować grzałki z termostatem, które powinny pracować całą dobę. Gwałtowne wahania temperatury wody szczególnie niekorzystnie wpływają na rozwój delikatnych gatunków roślin.
Ważnym parametrem jest także równomierne ogrzanie wody - tak, aby w każdym jej punkcie była taka sama temperatura. W tym celu powinniśmy niczym nieosłoniętą grzałkę umieścić w pobliżu wylotu filtra. Dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie dodatkowo kabli grzejnych pod lub w podłożu (koniecznie z termostatem). Ogrzanie podłoża o 1-2ºC powyżej temperatury wody powoduje naturalny ruch konwekcyjny wody - cieplejsza woda powoli unosi się do góry, zimniejsza w dół. Ruchy te powodują ciągłą cyrkulację wody w akwarium, która wywołuje dodatkowe, pozytywne efekty:
Naturalny ruch wody powoduje wyrównanie temperatury wody, równomierne mieszanie składników mineralnych (korzystne dla roślin), wyrównywanie poziomu tlenu, usuwanie z podłoża i liści roślin mułu oraz produktów przemiany materii.
Skład chemiczny wody kontrolujemy dostępnymi testami do pomiaru poszczególnych związków i parametrów: poziomu pH, twardości wody (ogólnej, węglanowej), poziomu amoniaku, azotynów, azotanów, itd. Do wyboru mamy:
Jeżeli zaobserwujemy niepożądane odchylenia w otrzymanych wynikach, powinniśmy skorygować stan wody w akwarium, w miarę możliwości przy pomocy "naturalnych" środków (np. zbyt duża ilość azotanów - robimy częściową podmianę wody). Tylko w ostateczności sięgamy po dostępne w sklepach zoologicznych uzdatniacze i preparaty akwarystyczne.
Zupełnie inaczej sprawa wygląda przy startowaniu zbiornika od początku - w tym przypadku nigdy nie stosujemy żadnych preparatów czy uzdatniaczy. Woda w akwarium musi samoczynnie dojrzeć chemicznie i ustabilizować się. Potrzebuje na to około 4-6 tygodni. W tym czasie namnażają się pożyteczne bakterie, stabilizuje się pH i twardość wody. Dopiero po zamknięciu cyklu azotowego (testy na amoniak i azotyny nie powinny wskazywać żadnej wartości) można mówić o dojrzałym, zrównoważonym zbiorniku.
Zastosowanie odpowiedniego podłoża jest ważne z punktu widzenia samych roślin, jak i zachowania "ciągłości" cyklu azotowego (bakterie nitryfikacyjne rozwijają się nie tylko w filtrze - jego wkładach, ale także w podłożu oraz na jego powierzchni).
Ważnym parametrem naszego podłoża powinien być fakt, aby nie zmieniało pH oraz twardości wody, czyli nie zawierało związków wapnia łatwo rozpuszczających się w wodzie, a co za tym idzie podnoszących jej odczyn i twardość. Najprostszym sposobem na sprawdzenie podłoża jest test octem - kilkoma kroplami octu polewamy próbkę podłoża. Gdy się pieni, zawiera związki wapnia i nie nadaje się do akwarium z roślinami.
Kolejnym ważnym parametrem jest granulacja podłoża, która właściwie utrzyma korzenie roślin, nie będzie zbyt zwarta, aby tlen i substancje odżywcze mogły się dostać do nich oraz będzie sprzyjała rozwojowi pożytecznych bakterii nitryfikacyjnych. W związku z powyższym optymalna średnica ziarna podłoża wynosi 1-3 mm.
Należy pamiętać, że zastosowanie samego żwiru lub piasku jest niekorzystne dla większości roślin - zwłaszcza błotnych i tych z silnie rozwiniętym systemem korzeniowym. Jest to materiał jałowy, który nie zawiera w sobie, ani nie uwalnia do wody żadnych składników odżywczych, makro i mikro elementów. Dlatego konieczne jest zastosowanie odpowiednich substratów wzbogaconych związkami mineralnymi i przede wszystkim żelazem. Można też samemu wzbogacić odpowiednio taki żwir kulkami gliny, laterytem, itp. Więcej informacji: Przygotowanie podłoża w akwarium
Podłoża nigdy nie usypujemy na płasko. Cieńsza warstwa powinna znajdować się z przodu akwarium, grubsza w jego tyle. Różnica poziomów powinna wynosić 5-10 cm.
W zależności od rodzaju i gatunku rośliny, pobieranie substancji odżywczych odbywa się tylko przez liście lub korzenie, lub wspólnie przez liście i korzenie. Dlatego na rynku dostępne są różne rodzaje/formy nawozów do roślin: w płynach (lepiej przyswajane przez liście) oraz tabletkach, kapsułkach, kulkach lub pałeczkach (specjalnie przystosowane do umieszczenia w podłożu).
Składniki mineralne niezbędne do prawidłowego rozwoju roślin możemy podzielić na makroelementy - składniki pobierane przez rośliny w dużych ilościach, pełniące funkcje budulcowe o podstawowym znaczeniu w żywieniu roślin oraz mikroelementy (pierwiastki śladowe) - pobierane przez rośliny w małych ilościach, pełniące funkcje fizjologiczne. Obie te grupy są niezmierne ważne dla zdrowego wzrostu roślin akwariowych.
Do makroelementów zaliczamy:
Z całego tego zestawienia dodatkowe nawożenie azotem i fosforem nie jest konieczne w zarybionym akwarium - związków tych jest w wodzie pod dostatkiem ze względu na niezjedzony pokarm oraz odpady organiczne, które są przetwarzane do przyswajalnych form przez bakterie nitryfikacyjne. Sprawa będzie miała się inaczej w przypadku akwarium ze znaczącą przewagą roślin nad rybami/zwierzętami wodnymi lub w akwariach typowo roślinnych.
W przypadku potasu pierwiastek ten należy uzupełniać odpowiednim nawozem już od samego początku, po skonfigurowaniu akwarium oraz po każdej częściowej podmianie wody.
Do mikroelementów zaliczamy:
W przypadku roślin akwariowych wykorzystujemy tylko nawozy przeznaczone do tego celu. Nigdy nie używamy nawozów do roślin doniczkowych - są trujące dla ryb i innych zwierząt wodnych.
Najważniejszą substancją odżywczą dla roślin jest dwutlenek węgla - CO2. Tylko on pozwala roślinom na pozyskanie węgla (C) do tworzenia związków organicznych potrzebnych do ich wzrostu w procesie fotosyntezy (korzystając z CO2 i wody rośliny wytwarzają złożone cząsteczki cukru). Ponadto dwutlenek węgla jest ważnym stabilizatorem twardości węglanowej i odpowiedniej wartości pH w naszym akwarium.
Niewystarczająca ilość dwutlenku węgla w wodzie objawia się powolnym wzrostem roślin, ich nieatrakcyjnym wyglądem i bladym kolorem. Szczególnie jest to widoczne wśród roślin charakteryzujących się szybkim wzrostem (np. kabomba wodna, grzybień egipski), gdyż im szybciej roślina rośnie, tym więcej potrzebuje dwutlenku węgla.
Sama obecność dwutlenku węgla w akwarium może nie być wystarczająca, jeżeli nie zapewnimy mu optymalnej rozpuszczalności w wodzie. To, co się w niej nie rozpuści, dociera do jej powierzchni w postaci bąbelków i stanowi stratę dla roślin.
Aby temu zapobiec stosuje się: specjalne reaktory CO2, czyli podłączoną butlę ze sprężonym dwutlenkiem węgla do dyfuzora, który umieszczony jest w akwarium; domowej roboty bimbrownię lub węgiel w płynie (więcej o nawożeniu dwutlenkiem węgla znajdziecie w artykule nawożenie roślin akwariowych). Nawożenie dwutlenkiem węgla powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą, gdyż jego niewłaściwe stężenie może skończyć się tragicznie dla ryb i zwierząt akwariowych. Więcej w artykule Dwutlenek węgla w wodzie akwariowej. Znajdziesz tam informacje o tym, jak dwutlenek węgla wpływa na pH i twardość wody (te trzy parametry są ściśle powiązane ze sobą) oraz jakie ilości są zalecane przy nawożeniu.
W nocy powinniśmy zaniechać nawożenia dwutlenkiem węgla, ponieważ w ciemności nie dochodzi do procesów fotosyntezy - rośliny oddychają wytworzonym za dnia tlenem, a wydalają do wody dwutlenek węgla. Łatwo wówczas o przekroczenie jego stężenia, a co za tym idzie obniżenia pH (więcej kwasu węglowego w wodzie - większe zakwaszenie wody), a każda zmiana pH o 1 stopień skutkuje tak naprawdę dziesięciokrotną zmianą stężenia jonów (funkcja logarytmiczna).
Optymalna ilość CO2 w 1 litrze wody wynosi 10-30 mg.
Więcej o nawożeniu roślin akwariowych:
Regularna pielęgnacja roślin sprowadza się do:
Do właściwego rozwoju roślin niezbędna jest przezroczysta i czysta woda, pozbawiona cząstek zawieszonych, które opadają na ich liście, zatykają pory, którymi pobierane są substancje odżywcze, a co za tym idzie - ograniczają procesy fotosyntezy. Ten stan zapewni w naszym akwarium filtracja o odpowiedniej pojemności na materiał filtrujący, zarówno ten mechaniczny (usuwający cząstki zawieszone) oraz biologiczny (na którym rozwiną się pożyteczne bakterie rozkładające szkodliwe substancje).
Filtr powinien być uruchomiony przez całą dobę, każdego dnia, a w ciągu 1 godziny powinno przez niego przepływać 50-80% wody z akwarium. Wówczas taki filtr spełnia skutecznie swoją funkcję.
Ważne jest także odpowiednie ustawienie wylotu wody z filtra - tak, aby powierzchnia wody się poruszała, ale nie wytwarzała zawirowań (bez pluskania). Niewłaściwe ustawienie tego wylotu może spowodować usuwanie nadmiernej ilości dwutlenku węgla z akwarium.
