Biotop Europy

1. Biotop Europy - charakterystyka

W Europie nie występuje typowy przedstawiciel zbiornika wodnego, który jest powszechnie powielany przez akwarystów, jak np. Amazonka w Ameryce Południowej czy Jezioro Malawi w Afryce. W tym przypadku naszego bohatera kształtuje przede wszystkim klimat – klimat europejski, umiarkowany chłodny lub ciepły, morski lub kontynentalny. Ogólnie można powiedzieć, że charakteryzuje się on występowaniem czterech pór roku, które są bardziej lub mniej zróżnicowane pod względem panującej temperatury powietrza oraz występowania opadów atmosferycznych.
W związku z tym większość europejskich zbiorników wodnych określana jest mianem zimnowodnych, z racji temperatury wody, jaka będzie w nich panować – od 5ºC do 21°C, w zależności od pory roku. Zbiorniki tego typu są bogato zamieszkiwane przez świat zwierzęcy (ryby, mięczaki, skorupiaki, owady) oraz roślinny. Wody te można podzielić na płynące i stojące. I taki też podział jest stosowany w akwarystyce. Mamy więc europejskie akwarium zimnowodne odwzorowujące wody stojące i europejskie akwarium zimnowodne odwzorowujące wody płynące. Zazwyczaj akwaryści modelują lokalne zbiorniki – z okolicy w której mieszkają. Wynika to przede wszystkim z możliwości łatwego pozyskania informacji o danym środowisku oraz materiału do aranżacji (zwierząt, roślin lub nawet podłoża czy dekoracji).

2. Kilka technicznych wskazówek

• Wielkość akwarium - zacznijmy od wielkości zbiornika. Oczywiście zależy on od wielkości ryb i ich ilości. Większość pospolitych gatunków dostępnych w polskich wodach osiąga naprawdę imponujące rozmiary ciała – od kilkudziesięciu centymetrów nawet do kilku metrów. Z racji świadomej hodowli – aby nie męczyć naszych podopiecznych - proponuję trzymać w sztucznym środowisku jedynie okazy, których maksymalny rozmiar wynosi do 30 cm. Wówczas nasze akwarium powinno mieć minimalny rozmiar 250 litrów. Oczywiście, czym większe, tym lepsze – w większym zbiorniku łatwiej zachować równowagę biologiczną, a co za tym idzie ryby są zdrowe i zadowolone.
• Brak grzałki - akwaria zimnowodne nie potrzebują grzałki – średnia temperatura w takim zbiorniku powinna zawierać się w przedziale 15-20°C (jeżeli nie będziemy imitować poszczególnych pór roku lub ryb zimować). W warunkach polskich wystarczy umieścić zbiornik w pomieszczeniu nieogrzewanym, nie narażonym na przeciągi czy gwałtowne wahania temperatury. Sprawa nieco się komplikuje latem, gdy temperatury powietrza nierzadko skaczą ponad 30°C. Rozwiązaniem może być zastosowanie profesjonalnych chłodziarek akwarystycznych zakupionych w sklepie zoologicznym (niestety nie są to tanie urządzenia) lub wykonanie własnego wymiennika cieplnego z zastosowaniem chłodnicy samochodowej, lodówki turystycznej czy innych urządzeń (porad w internecie nie brakuje). Innym rozwiązaniem, nieco kłopotliwym, jest regularna podmiana części wody na chłodniejszą, co 2-3 dzień, w zależności od potrzeb.
• Problem „pocących się” szyb - Przy dużej różnicy temperatur między otoczeniem a naszym zbiornikiem (jego temperaturą wody) nastąpi naturalny proces kondensacji pary wodnej na jego ścianach od zewnątrz. Z problemem tym możemy sobie poradzić poprzez odpowiednią wentylację pomieszczenia/akwarium lub poprzez mechaniczne, systematycznie usuwanie skroplonej pary (co nie rozwiązuje problemu).
• Natlenienie wody - jest to bardzo istotny czynnik w akwariach zimnowodnych i bezwzględnie wymagany – zwłaszcza jeżeli zdecydujemy się na ryby z wód płynących. Woda musi być mocno napowietrzona przez cały czas. Można do tego celu użyć odpowiedniej ilości roślin (uzyskamy tlen w procesie fotosyntezy – metoda działa tylko przy włączonym oświetleniu), filtrów wodnych, różnego rodzaju pompek napowietrzających w połączeniu z odpowiednimi kamieniami lub listwami napowietrzającymi – dodatkowo powodują falowanie powierzchni wody, co ułatwia przenikanie tlenu. Można także użyć deszczownicy.
• Cyrkulacja wody - gdy odwzorować chcemy zbiornik zimnowodny płynący (np. rzekę, strumień itp.), istotną sprawą jest wytworzenie odpowiedniej cyrkulacji wody – jej prądu. Prądy wodne mają zasadnicze znaczenie w stymulowaniu linii bocznej ryb, która reaguje na najmniejsze zmiany ciśnienia wody (ruch wody). W związku z tym częste zmiany cyrkulacji wody, poprzez ukształtowanie odpowiednich prądów, zawirowań, przyspieszania nurtu czy jego zwalnianie, wydaje się kluczowe, zwłaszcza gdy w przyszłości takie ryby zamierzamy wypuścić na wolność.
• Oświetlenie - w przypadku akwarium zimnowodnego bardzo często wykorzystuje się oświetlenie słoneczne - naturalne. Jednak stworzenie optymalnych warunków przy jego użyciu nie jest wcale łatwe. Promienie słoneczne mogą przyczynić się do gwałtownych różnic dobowych temperatury wody pomiędzy dniem i nocą, zwłaszcza gdy zbiornik narażony jest na bezpośredni kontakt ze słońcem. Takie wahania nie są dobre dla ryb, które w szybkim czasie mogą zacząć chorować. Wygodniejszym i pewniejszym sposobem wydaje się zastosowanie niezbyt intensywnego oświetlenia sztucznego, które będziemy mogli regulować wg indywidualnych potrzeb (w zależności czy posiadamy rośliny, czy nie).
• Glony - glony rozwijają się w każdym zbiorniku wodnym. Ich rozrost jest spowodowany zakłóceniem równowagi biologicznej w akwarium. Jeżeli taki problem wystąpi, należy przede wszystkim usunąć przyczynę ich powstania. Rozwiązaniem usunięcia nadmiaru glonów może być żmudne czyszczenie mechaniczne ścian (przy pomocy skrobaczki) lub zaopatrzenie się w gatunki ryb roślinożernych, zwłaszcza tych, które konsumują glony.
• Fauna i flora - podstawowym pytaniem, które sobie zadaje każdy przyszły właściciel akwarium zimnowodnego jest - skąd brać ryby i rośliny? W sklepach zoologicznych nie znajdziemy gatunków rodzimych (nie są wystarczająco popularne), a odłowy z naturalnych siedlisk mogą nie być zgodne z prawem. Okazuje się, że w Polsce przynajmniej 14 małych gatunków ryb słodkowodnych znajduje się pod ścisłą ochroną. Do tego dochodzą jeszcze przepisy dotyczące odłowów w poszczególnych zbiornikach, porach roku, okresach hodowlanych itp. Najbezpieczniejszym sposobem pozyskania materiału w tym wypadku wydają się być zbiorniki prywatne/hodowlane, w których w określonych porach (zazwyczaj na jesieni) następuje ich osuszanie. Pozyskiwanie fauny i flory czy elementów dekoracyjnych w ten sposób wiąże się jednak z pewnym ryzykiem przyniesienia różnych, niepożądanych, chorobotwórczych pasożytów, wirusów i bakterii. Dlatego bezwzględnie zawsze należy poddać materiał kwarantannie lub dezynfekcji. Ważnym zagadnienie jest także odpowiednie łączenie naszych podopiecznych. Zwracamy tutaj uwagę na wielkość ryb, ich temperament (np. drapieżników nie łączymy z potencjalnymi ofiarami), wymagania co do ich liczebności (ryby stadne, żyjące pojedynczo) itd.

3. Europejskie akwarium zimnowodne odwzorowujące wody stojące

Wykaz ryb:

• cierniczek Pungitius pungitius - długość ciała do 6 cm, pokarm żywy
• ciernik (kolka) Gasterosteus aculeatus - długość ciała do 8 cm, tworzy luźne ławice, pokarm żywy
• głowacz białopłetwy (pospolity) Cottus gobio - długość ciała do 15 cm, drapieżnik, gatunek denny, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• głowacz pręgopłetwy Cottus poecilopus - długość ciała do 15 cm, drapieżnik, gatunek denny, pokarm żywy i roślinny, znajduje się pod ochroną
• jazgarz Gymnocephalus cernua - długość ciała do 20 cm, gatunek denny i stadny, pokarm żywy
• jelec pospolity Leuciscus leuciscus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm żywy
• kiełb pospolity Gobio gobio - długość ciała do 14 cm, , gatunek stadny, pokarm żywy i roślinny
• koza pospolita Cobitis taenia - długość ciała do 12 cm, gatunek denny, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• krąp Blicca bjoerkna - długość ciała do 30 cm, pokarm żywy i roślinny
• lin Tinca tinca - długość ciała około 30 cm, pokarm żywy, wymiar ochronny 25 cm
• muławka bałkańska Umbra krameri - długość ciała do 12 cm, pokarm żywy
• piskorz Misgurnus fossilis - długość ciała do 30 cm, gatunek denny, aktywny nocą, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• płoć Rutilus rutilus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm roślinny i żywy
• rozpiór Ballerus ballerus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm żywy
• różanka pospolita Rhodeus sericeus - długość ciała do 11 cm, gatunek ławicowy, pokarm roślinny (fitoplankton), znajduje się pod ochroną
• sielawa europejska Coregonus albula - długość ciała do 30 cm, gatunek ławicowy, pokarm żywy
• śliz pospolity Barbatula barbatula - długość ciała do 20 cm, gatunek denny, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• sumik karłowaty (amerykański) Ameiurus nebulosus - długość ciała do 30 cm, pokarm żywy
• trawianka Perccottus glenii - długość do 25 cm, w Polsce obcy gatunek inwazyjny, którego po wyłowieniu nie należy wypuszczać na wolność, pokarm żywy
• ukleja pospolita Alburnus alburnus - długość ciała do 20 cm, gatunek stadny, pokarm żywy
• wzdręga (krasnopiórka) Scardinius erythrophthalmus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm roślinny, wymiar ochronny 15 cm

Wykaz pozostałych zwierząt wodnych:

Ślimaki:

• błotniarka jajowata Radix balthica
• błotniarka stawowa Lymnaea stagnalis
• błotniarka uszata Radix auricularia
• rozdepka rzeczna Theodoxus fluviatilis
• rozdętka zaostrzona Physella acut
• zagrzebka pospolita Bithynia tentaculata
• zatoczek białawy Gyraulus albus
• zatoczek lśniący Segmentina nitida
• zatoczek rogowy Planorbarius corneus
• żyworódka pospolita Viviparus contectus

Raki:

• rak szlachetny Astacus astacus – częściowo chroniony w Polsce

Małże:

• racicznica zmienna Dreissena polymorpha
• skójka malarska Unio pictorum
• szczeżuja pospolita Anodonta anatina

Wykaz roślin:

• grążel żółty Nuphar lutea (częściowo chroniony w Polsce)
• kotewka orzech wodny Trapa natans L.
• moczarka delikatna Elodea nuttallii
• moczarka kanadyjska Elodea canadensis
• nurzaniec śrubowy Vallisneria spiralis L.
• okrężnica bagienna Hottonia palustris L
• osoka aloesowata Stratiotes aloides L.
• pływacz zwyczajny Utricularia vulgaris L.
• ponikło błotne Eleocharis palustris
• ponikło igłowe Eleocharis acicularis
• ramienica krucha Chara globularis
• rdestnica grzebienista Stuckenia pectinata L.
• rdestnica kędzierzawa Potamogeton crispus L.
• rdestnica pływająca Potamogeton natans
• rdestnica połyskująca Potamogeton lucens L.
• rdestnica przeszyta Potamogeton perfoliatus L.
• rogatek krótkoszyjkowy Ceratophyllum submersum L.
• rogatek sztywny Ceratophyllum demersum L.
• rzęsa drobna Lemna minor L.
• rzęsa garbata Lemna gibba L.
• rzęsa purpurowa Lemna turionifera L.
• rzęsa trójrowkowa Lemna trisulca L.
• rzęśl długoszyjkowa Callitriche cophocarpa
• salwinia pływająca Salvinia natans (gatunek chroniony w Polsce)
• strzałka wodna Sagittaria sagittifolia L.
• wgłębka wodna Riccia fluitans
• włosienicznik wodny Ranunculus aquatilis L. (gatunek chroniony w Polsce)
• wywłócznik kłosowy Myriophyllum spicatum
• wywłócznik okółkowy Myriophyllum verticillatum L.
• żabiściek pływający Hydrocharis morsus-ranae L.

Aranżacja akwarium:

Akwarium tego typu wymaga podłoża piaszczystego w połączeniu z podłożem żwirowym, drobnoziarnistym. Niezbędne są rośliny, w tym także rośliny pływające. Elementy dekoracyjne powinny stanowić pojedyncze kamienie, gałęzie lub korzeń.

4. Europejskie akwarium zimnowodne odwzorowujące wody płynące

Wykaz ryb:

• bass słoneczny (słonecznica pstra) Lepomis gibbosus - długość ciała do 30 cm, w Polsce gatunek obcy, pokarm roślinny i żywy
• brzanka karpacka Barbus waleckii - długość ciała do 30 cm, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• ciosa Pelecus cultratus - długość ciała zazwyczaj 30 cm, pokarm roślinny i żywy, znajduje się pod ochroną
• czebaczek amurski (kiełb amurski) Pseudorasbora parva - długość do 11 cm, w Polsce obcy gatunek inwazyjny, którego po wyłowieniu nie należy wypuszczać na wolność, pokarm żywy
• głowacz białopłetwy (pospolity) Cottus gobio - długość ciała do 15 cm, drapieżnik, gatunek denny, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• głowacz pręgopłetwy Cottus poecilopus - długość ciała do 15 cm, drapieżnik, gatunek denny, pokarm żywy i roślinny, znajduje się pod ochroną
• jazgarz Gymnocephalus cernua - długość ciała do 20 cm, gatunek denny i stadny, pokarm żywy
• jelec pospolity Leuciscus leuciscus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm żywy
• karaś srebrzysty Carassius gibelio - długość ciała do 30 cm, pokarm żywy i roślinny
• kiełb białopłetwy Romanogobio albipinnatus - długość ciała do 13 cm, gatunek ławicowy, denny, pokarm żywy i roślinny, znajduje się pod ochroną
• kiełb kesslera Romanogobio kesslerii - długość ciała do 15 cm, pokarm żywy, roślinny, znajduje się pod ochroną
• kiełb pospolity Gobio gobio - długość ciała do 14 cm, , gatunek stadny, pokarm żywy i roślinny
• koza dunajska Cobitis elongatoides - długość ciała do 13 cm
• koza pospolita Cobitis taenia - długość ciała do 12 cm, gatunek denny, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• koza złotawa Sabanejewia aurata - w zależności od podgatunku długość ciała 7-14 cm, gatunek denny, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• krąp Blicca bjoerkna - długość ciała do 30 cm, pokarm żywy i roślinny
• lipień pospolity Thymallus thymallus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm żywy, okres ochronny marzec-maj, wymiar ochronny 30 cm
• muławka wschodnioamerykańska Umbra pygmaea - długość ciała do 15 cm, pokarm żywy
• piekielnica (bystrzanka) Alburnoides bipunctatus - długość ciała do 15 cm, pokarm żywy i roślinny, znajduje się pod ochroną
• płoć Rutilus rutilus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm roślinny i żywy
• pstrąg źródlany Salvelinus fontinalis - długość ciała około 30 cm, pokarm żywy
• rozpiór Ballerus ballerus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm żywy
• różanka pospolita Rhodeus sericeus - długość ciała do 11 cm, gatunek ławicowy, pokarm roślinny (fitoplankton), znajduje się pod ochroną
• sapa (klepiec) Ballerus sapa - długość ciała do 30 cm, gatunek denny, ławicowy, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• słonecznica pospolita Leucaspius delineatus - długość ciała do 10 cm, gatunek ławicowy, pokarm roślinny i żywy
• strzebla błotna Rhynchocypris percnurus - długość ciała do 18 cm, gatunek ławicowy, denny, pokarm żywy, znajduje się pod ochronną
• strzebla potokowa Phoxinus phoxinus - długość ciała do 15 cm, gatunek stadny, pokarm żywy i roślinny
• śliz pospolity Barbatula barbatula - długość ciała do 20 cm, gatunek denny, pokarm żywy, znajduje się pod ochroną
• świnka pospolita Chondrostoma nasus - długość ciała około 30 cm, gatunek stadny, pokarm roślinny i żywy, okres ochronny od stycznia do maja, wymiar ochronny 25 cm
• ukleja pospolita Alburnus alburnus - długość ciała do 20 cm, gatunek stadny, pokarm żywy
• wzdręga (krasnopiórka) Scardinius erythrophthalmus - długość ciała do 30 cm, gatunek stadny, pokarm roślinny, wymiar ochronny 15 cm

Wykaz pozostałych zwierząt wodnych:

Ślimaki:

• błotniarka jajowata Radix balthica
• błotniarka uszata Radix auricularia
• przytulik strumieniowy Ancylus fluviatilis
• rozdepka rzeczna Theodoxus fluviatilis
• rozdętka zaostrzona Physella acut
• zagrzebka pospolita Bithynia tentaculata
• zatoczek rogowy Planorbarius corneus
• żyworódka rzeczna Viviparus viviparus L.

Raki:

• rak błotny Astacus (Pontastacus) leptodactylus – częściowo chroniony w Polsce
• rak pręgowaty Orconectes limosus – gatunek inwazyjny w Polsce
• rak strumieniow Austropotamobius torrentium
• rak szlachetny Astacus astacus – częściowo chroniony w Polsce

Małże:

• Corbicula fluminalis – gatunek inwazyjny
• gałeczka żeberkowana Sphaerium solidum
• groszówka rzeczna Pisidium amnicum
• skójka malarska Unio pictorum
• szczeżuja pospolita Anodonta anatina

Wykaz roślin:

• grążel żółty Nuphar lutea (częściowo chroniony w Polsce)
• kotewka orzech wodny Trapa natans L.
• moczarka delikatna Elodea nuttallii
• moczarka kanadyjska Elodea canadensis
• przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga L.
• rdestnica grzebienista Stuckenia pectinata L.
• rdestnica nawodna Potamogeton nodosus P.
• rdestnica pływająca Potamogeton natans
• rdestnica przeszyta Potamogeton perfoliatus L.
• rogatek sztywny Ceratophyllum demersum L.
• rzęsa drobna Lemna minor L.
• rzęsa purpurowa Lemna turionifera L.
• rzęśl długoszyjkowa Callitriche cophocarpa
• włosienicznik wodny Ranunculus aquatilis L. (gatunek chroniony w Polsce)
• wywłócznik kłosowy Myriophyllum spicatum
• żabiściek pływający Hydrocharis morsus-ranae L.

Aranżacja akwarium:

Akwarium tego typu wymaga podłoża piaszczystego lub żwirowego (drobnoziarnistego). Elementy dekoracyjne powinny stanowić kamienie tzw. okrąglaki o różnej wielkości, gałęzie lub grubsze konary, pojedyncze rośliny i wysuszone liście buku lub dębu porozkładane na dnie.

5. Biotop Europy w praktyce - zdjęcia

Poniżej umieszczam dwie fotografie ilustrujące temat. Zdjęcia zostały zgłoszone na międzynarodowy konkurs Biotope Aquarium Design Contest w 2013 roku.